Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – 26 Ekim 2025, deprem verileri açısından son derece yoğun bir gün oldu. İstanbul’un Karadeniz kıyılarının açıklarında olan depremden 5 saat kadar önce 4 büyüklüğünde bir sarsıntı da Diyarbakır’da hissedilmişti. Hani ilçesinin Kaledibi mevkiindeki deprem, yerin 13 kilometre derininde kaydedildi. Bitlis-Zagros hattına yakınlığıyla dikkat çeken sarsıntı, Lice segmenti üzerinde yaşandı. Ancak bölge büyük deprem oluşturma potansiyeliyle öne çıkan faylarla çevriliydi. Öyle ki 6 Şubat Depremleri’nde yüzlerce kişi bu şehirde hayatını kaybetmişti. Diyarbakırın batısına ve doğusuna uzanan, kuzeyinden geçen faylar, bölgeyi çok daha tehlikeli bir konum haline getiriyordu. Peki ama son büyük depremini 1975’te yaşamış Diyarbakır için 4’lük deprem ne ifade ediyor olabilirdi? Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi, Afet Yönetimi Uzmanı Doç. Dr. Bülent Özmen, Diyarbakır’ı ve depremselliğini Milliyet.com.tr’ye anlattı.
DİYARBAKIR’IN DEPREM GEÇMİŞİ KABARIK! 2007 SONDU
Diyarbakır tarih boyunca pek çok depremle yüzleşti. Ancak 6 Şubat Depremleri’nden etkilenen ilin yaşadığı son deprem 21 Şubat 2007’deki 5.7’lik sarsıntıydı. Yıkıcı ve acı sonuçları olan son deprem ise üst merkezi Lice olan 1975’teki 6.9 olmuştu. Bir yerin deprem geçmişine bakılarak, gelecekteki durumla ilgili yorumlar yapılacak olursa tarihi kayıtların değeri paha biçilmez. Peki Diyarbakır’ın deprem geçmişi ne söylüyor? Doç. Dr. Bülent Özmen şöyle anlattı:
“26 Ekim 2025 Pazar günü saat 14.49’da, Diyarbakır kent merkezinin yaklaşık 66 km kuzeyinde Bingöl – Diyarbakır ilçe sınırına yakın bir yerde Diyarbakır iline bağlı Hani ilçe merkezinin yaklaşık 10 km kuzeyinde ve 13 km derinliğinde 4 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Deprem Güneydoğu Anadolu bindirme zonunun Hani ilçesinden geçen bölümündeydi. Bu bölgede yani Diyarbakır iline bağlı Hani ilçesi ile Lice ilçesi arasında 6 Eylül 1975 tarihinde 6.9 büyüklüğünde bir deprem olmuştu. Bu deprem nedeniyle 2 bin 385 kişi hayatını yitirmiş, 3 bin 339 kişi yaralanmış ve 8 bin 149 konutta ağır hasar kaydedilmişti. Bu depremin yanı sıra Diyarbakır il sınırları içinde 27 Kasım 1934 tarihinde 6.4 büyüklüğünde, 15 Aralık 1934 tarihinde 5.8 büyüklüğünde, 5 Eylül 1976 tarihinde 5 büyüklüğünde, 22 Şubat 1987 5.0 büyüklüğünde ve 21 Şubat 2007 tarihinde de 5.7 büyüklüğünde deprem olmuştu.”
50 YIL SONRA UYARDI MI? ‘7’DEN BÜYÜK OLABİLİR’
1975, Diyarbakır için binlerce insanın deprem sonucu hayata gözlerini yumduğu bir yıldı. Yaşanan sarsıntı 26 Ekim’deki 4 büyüklüğündeki depremle oldukça yakın bir noktada kaydedilmiş ve büyüklüğü 6.9 olarak ölçülmüştü. Yıkıcı ve şiddetli sonuçları olan depremden tam 50 yıl sonra aynı hat üzerinde 4 büyüklüğünde bir deprem görmüş olmak, bu sarsıntının anlamıyla ilgili soru işaretleri doğuruyordu. Peki Diyarbakır için 4 büyüklüğündeki deprem ne ifade ediyordu? Doç. Dr. Bülent Özmen bunu, “26 Ekim tarihindeki depremin merkez üssünün, 6 Eylül 1975 tarihinde meydana gelen 6.9 büyüklüğüne yakın bir bölgede ve 1975 yılındaki deprem kırığının hemen batısında bir noktada olması nedeniyle uyarıcı bir deprem olarak düşünülebilir. Bu ve buna benzer büyüklükteki depremlere bakarak bu bölgede yakın bir zamanda büyük bir deprem olacağına söylemek mümkün olmasa da bu bölgenin deprem tehlikesinin yüksek olduğunu göstermesi açısından önemli bir deprem. Zaten AFAD tarafından yayınlanmış ve 1 Ocak 2019 tarihinde yürürlüğe girmiş olan deprem tehlikesi haritasında da bu bölge deprem tehlikesi yüksek bir bölge olarak gösteriliyor” diye açıkladı. Üstelik depremin meydana geldiği nokta oldukça kritik önem taşıyor. Doç. Dr. Bülent Özmen bu Lice’nin kuzeyinden geçen hattın 7’nin üzerinde deprem üretme potansiyeli olduğuna şu sözlerle dikkat çekti:
“Güneydoğu Anadolu bindirme zonu, Tetis Denizi tabanının Avrasya levhası altına dalarak yitiminden sonra, kıta-kıta çarpışması sınırında gelişti. Bu bindirme fayı, İran’daki Zagros Bindirme Kuşağı’nın devamı şeklinde olup, doğudan batıya doğru Hakkari, Beytüşşebap, Narlı, Pervari güneyi, Kozluk, Kulp, Lice kuzeyi, Ergani kuzeyi, Çüngüş ve Çelikhan’dan geçiyor. Güneydoğu Anadolu bindirme zonu çok sayıda segmentten meydana geliyor. 26 Ekim 2025’te yaşanan deprem Lice segmenti üzerinde kaydedildi ve bu segment yaklaşık 6.8 ila 7.1 büyüklüğü arasında deprem üretme potansiyeline sahip.”
‘6 ŞUBAT’TAN SONRA DAHA KIRILGAN’
6 Şubat’ta meydana gelen depremlerde Diyarbakır’da 6 bina tamamen yıkılmış, 2 büyük depremin acı sonuçları bu şehirde de derin yaralar bırakmıştı. 6 binanın enkazı da 414 kişiye mezar olmuştu. Ancak depremin tek sonucu yıkım ya da can kaybı değildi. Pek çok yapı az, orta ve ağır hasarlı olarak sınıflandırılmış ve bu yapıların adres metni Diyarbakır’ı da işaret etmişti. Şehrin pek çok yerinde hasar alan, belki de 2 büyük deprem sonucu zayıflayan yapılar görülüyordu. Peki 6 Şubat’ın faturası Diyarbakır için ne söylüyordu? Doç. Dr. Bülent Özmen bunu da açıklayarak sözlerini şöyle: noktaladı.
“6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen depremler neticesinde Diyarbakır ilinde 8 bin 602 binada ağır hasar, 11 bin 209 bina orta hasar, 113 bin 223 binada hafif hasar oluştu. Kendisinden oldukça uzak bir noktada meydana gelen bu depremler neticesinde ortaya çıkan hasarın büyüklüğü Diyarbakır’ın deprem açısından ne kadar kırılgan olduğunu bize gösterdi. Diyarbakır kendi il sınırları içinde meydana gelebilecek büyük bir depremden çok daha şiddetli bir şekilde etkilenmesi ve çok daha fazla sayıda hasarın meydana gelme olasılığı oldukça yüksek. Bunun için mutlaka risk azaltma çalışmalarına odaklanmalı, kentlerimizi olası depremlere karşı daha dirençli hale getirmeliyiz.”
Kaynak : http://www.milliyet.com.tr/gundem/50-yil-sonra-uyardi-mi-yikici-gercegi-harita-gosteriyor-diyarbakir-artik-cok-kirilgan-7471967
