HANDE ATILGAN/ANKARA – İklim değişikliği anne karnından itibaren insan sağlığını etkiliyor. Isı stresi erken doğumu yüzde 16, ölü doğumu yüzde 46 artırıyor. Avrupa’da 2050 yılına kadar cilt kanserinde yüzde beş civarında bir artış bekleniyor. Su ile bulaşan parazitler ve ishalli hastalıkların da günümüzde beş yaş altında yılda 600 bin çocuğun ölümüne sebep olduğu belirtiliyor. Türkiye de bu konularda önemli bir adım atmaya hazırlanıyor.
DANIŞMA KURULU
2026 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’na göre, iklim değişikliğinin sağlık üzerine olumsuz etkilerini azaltmak için Sağlık Bakanlığı öncülüğünde çeşitli bakanlıkların yanı sıra Yükseköğretim Kurumu, yerel yönetimler ve STK’lar birlikte çalışacak. Halk sağlığının korunması için eylem planı hazırlanacak; hassas gruplara yönelik farkındalık artırıcı çalışmalar gerçekleştirilecek; iklime duyarlı hastalıklar listelenecek. Bu çalışmalar için İklim Değişikliği ve Sağlık Bilimsel Danışma Kurulu kurulacak. Uzmanlar iklim değişikliğinin getirdiği riskleri ve çözüm tartışmalarını Milliyet’e değerlendirdi.
YAŞLILAR ETKİLENİYOR
Halk Sağlığı Uzmanları Derneği Başkanı Prof. Dr. Bülent Kılıç: Bulaşıcı olmayan hastalıklarda kalp ve damar hastalıkları, solunum hastalıkları ve kanserler öne çıkıyor. Aşırı sıcak dalgaları özellikle belli bir yaş grubu üzerindeki insanlarda, kırılgan grupta, kalp krizleri, inme, astım, KOAH, böbrek hastalıkları tablolarına yol açıyor. Son zamanlarda yaşlı gruplarda özellikle bu nedenlerle ölümlerde istatistiksel olarak artışlar var. Bunun temelinde birçok faktör var ama aşırı sıcak hava dalgalarının, hava kirliliğinin etkili olduğunu da biliyoruz.
İklim değişikliğiyle bağlantılı olarak vektörlerde yani hastalığı taşıyan sivrisinek, kene gibi biyolojik ajanlarda bir artış görüyoruz. Sıtma, zika, sarı humma, dank humma ya da KKKA gibi hastalıklar, farelerden geçen hantavirüs gibi hastalıklar… Bulaşıcı hastalıklarda vektörler dışındakilerin temelini su oluşturuyor. Aşırı yağmurlu dönemlerde de hayvan ve insan kaynaklı kirliliğin taşınmasıyla hastalıklar da artıyor. Dolaylı olarak artış yaşanan hastalıklar var. Örneğin toplum ruh sağlığı alanında bu tip aşırı sıcak hava dalgaları, aşırı yağmurlar, afetler etkili. Kuraklık durumunda yaşanan kronik açlıklarda gelişim çağındaki çocuklar risk altına giriyor. Makro alanda yapılacak çok şey var. Sera gazı emisyonlarını azaltmak yeşil alanlarımızı, su havzalarımızı, havamızı korumak gibi. Sağlık Bakanlığı’na düşen görev, bunu takip edecek bir sistem kurmak.
‘GÖRÜNMEZ KATİL’
Türk Toraks Derneği Çevre Sorunları ve Akciğer Sağlığı Çalışma Grubu Başkanı Doç. Dr. Nilüfer Aykaç: DSÖ’nün ‘görünmez katil’ olarak tanımladığı hava kirliliği, dünyada her yıl 8 milyondan fazla kişinin ölümüne yol açmakta. Kirlilik oranı belli bir noktanın üzerinde olması yetişkinler arasındaki genel ölüm oranını yüzde 6 artırır. Hava kirliliği; solunum, kardiyovasküler ve nörolojik sistemler başta olmak üzere insan vücudundaki tüm sistemleri etkiler ve kanserler, iskemik kalp hastalıkları ve inmeye yol açar; çalışmalar, üst hava yolu semptomları ve nefes darlığı, hırıltı gibi alt solunum yolu semptomlarını potansiyalize ettiğine işaret etmektedir. Astım, KOAH, vasküler hastalıklar, hava kirliliğinin yol açtığı ya da tetiklediği ölüm nedenleri. Ayrıca sistemik etkileri nedeniyle insülin direncine neden olarak diyabete de yol açmaktadır. Uyku bozukluklarına yol açtığına dair araştırmalar da bulunmakta. Artan enfeksiyonların iklim değişiklikleriyle ilişkisi de gündeme gelmeye başladı.
ALERJİLER ARTTI
Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Ümit Murat Şahiner: Ekstrem iklim olaylarının özellikle solunum yolu alerjilerinde birinci derecede etkisi var. Fırtınalar özellikle polen yayılımını çok artırıyor ve astım kontrolü bozuluyor. Bir diğer önemli nokta, iklim bölgelerinin sınırlarının değişmesi, canlı türlerinin yayılması. Mesela Ankara’da daha önce hiç görmediğimiz selvi alerjilerini görmeye başladık. Suyun kalitesinin bozulması bazı cilt hastalıklarında artışa sebep oluyor. İklim değişikliğiyle mücadele için yapılan birtakım şeyler de alerjik hastalıkları artırıyor. Besin alerjisi sıklığı son 20-30 yılında 2-3 katına çıktı.
İKLİMİN TETİKLEDİĞİ HASTALIKLAR
Uzmanlara göre, iklim krizinin tetiklediği bazı hastalıklar şöyle:
* Kanser
* İskemik kalp hastalıkları
* İnme
* Üst ve alt solunum yolu hastalıkları
* Astım, KOAH
* Diyabet
* Uyku bozuklukları
* Sıtma, sarı humma, hantavirüs
* Alerjiler
‘TANI KOLAYLAŞIR’
BM Kalkınma Programı (UNDP) İklim Uyum Sağlık Sektörü Uzmanı Prof. Dr. Didem Evci Kiraz: Sağlık Bakanlığı’nın iklime duyarlı hastalıklar listesini oluşturması ana hedeflerimizden birisiydi. Bu sayede iklim değişikliğinin Türkiye’de her şehir için etkisini ölçmek kolaylaşacaktır. Bundan sonra hastalıkların tanı alması kolaylaşacaktır. İklime duyarlı hastalıklar listesi bir süre yöresel olarak uygulandıktan sonra elde edilen kanıtlar DSÖ ile paylaşılırsa, bu sayede uluslararası iklime duyarlı hastalık kodları oluşmasına Türkiye katkı vermiş olur. Türkiye’nin 1996’dan başlayan çalışmaları, dünya için örnek olabilecek çalışmalardır ancak tanıtımını çok daha fazla yapmamız gerekir.
DSÖ: M ÇİÇEĞİ AFRİKA’NIN ÖTESİNE YAYILDI
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), M çiçeği virüsünün (mpox) klad 1b varyantının Afrika’nın ötesine yayıldığını bildirdi. DSÖ’nün son raporunda İtalya, Malezya, Hollanda, Portekiz, İspanya ve ABD’nin, yakın zamanda seyahat bağlantısı olmayan kişilerde M çiçeği virüsünün klad 1b varyantı vakalarını doğruladığı ifade edildi. Rapora göre, 42 ülke Eylül 2025’te toplam 3 bin 135 doğrulanmış vaka ve 12 ölüm bildirdi. Vakaların yüzde 80’inden fazlası Afrika’da kaydedildi. –AA
Kaynak : http://www.milliyet.com.tr/gundem/doktor-iklime-bir-care-7474994
